ซ้องแมว สรรพคุณ-ประโยชน์ 17 อย่าง

สมุนไพร ซ้องแมว

สมุนไพรซ้องแมว มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า ข้าวจี่ (ทั่วไป), ซ้อแมว (ลำปาง), เล็บแมว (สระบุรี), ส้มแมว (ราชบุรี), ยวงขนุน (สุราษฎร์ธานี), จิ้งจ๊อ (ปัตตานี), คางแมว หางกระรอกแดง (ภาคกลาง), คางแมว จิงจาย (ภาคใต้), ปะงางอ (มลายู-ปัตตานี) เป็นต้น

สมุนไพร ซ้องแมว ชื่อสามัญ Parrot's beak, Hedgelhog, Wild sedge, Ching-chai[2]

สมุนไพร ซ้องแมว ชื่อวิทยาศาสตร์ Gmelina philippensis Cham. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Gmelina finlaysoniana Wall., Gmelina hystrix Schult. ex Kurz )  จัดอยู่ในวงศ์ LAMIACEAE (LABIATAE) ส่วนบางตำราว่าอยู่ในวงศ์ VERBENACEAE

ลักษณะของซ้องแมว

ต้นซ้องแมว มีถิ่นกำเนิดในประเทศฟิลิปปินส์ จัดเป็นพรรณไม้พุ่มรอเลื้อย มีความสูงได้ประมาณ 2-6 เมตร เปลือกลำต้นเรียบเป็นสีน้ำตาลอ่อน ตามลำต้นมีหนามยาวใหญ่ มีช่องอากาศ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนหรือการปักชำ ชอบดินร่วน ต้องการน้ำปานกลาง ควรปลูกในที่ที่มีแสงแดดทั้งวัน ในประเทศไทยพบขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ออกดอกในช่วงประมาณเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม

ใบซ้องแมว ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือจักคล้ายรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ปลายใบแหลมมน โคนใบมนหรือเรียวสอบ ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดยาวประมาณ 1.5-7.5 เซนติเมตร แผ่นใบเกลี้ยง หลังใบและท้องใบเรียบ ด้านล่างมีนวล มีต่อมประปราย กระจายทั่วไป เส้นแขนงใบมีข้างละ 3-4 เส้น เรียงจรดกัน ก้านใบยาวประมาณ 1-2.5 เซนติเมตร

ดอกซ้องแมว ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจุก โดยจะออกตามปลายยอด ดอกออกเป็นคู่เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ช่อดอกยาวได้ประมาณ 50 เซนติเมตร มีใบประดับขนาดใหญ่รองรับ ใบประดับลักษณะเป็นรูปไข่กว้าง สีเขียวอ่อนหรือมีสีน้ำตาลแดงแซม ปลายแหลมหรือเป็นติ่งแหลม ยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร ติดทน ใบประดับที่ปลายช่อจะมีขนาดเล็กตามลำดับ ก้านดอกสั้น หนา ดอกเป็นสีเหลือง กลีบเลี้ยงเป็นรูปถ้วย ยาวได้ประมาณ 5 มิลลิเมตร เกือบเรียบหรือจักตื้นๆ 5 จัก ไม่ขยายในผล ส่วนกลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปลำโพง ยาวได้ประมาณ 5 เซนติเมตร หลอดกลีบเรียวแคบ ยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ปลายกลีบบานออก แยกออกเป็น 2 ปาก มี 4 แฉก ปลายแฉกกลมมน พับงอ 3 แฉกบนเป็นแฉกตื้น ส่วนแฉกล่างยื่นยาวกว่า มีขนละเอียดสั้นๆ ด้านนอก ดอกมีเกสรเพศผู้ 4 อัน ติดเป็น 2 คู่ ประมาณเหนือคอหลอดกลีบดอก แบ่งเป็นอันยาว 2 อัน ที่ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร และอันสั้น 2 อัน ที่ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร อับเรณูมี 2 พู กางออกเล็กน้อย ยาวได้ประมาณ 2 มิลลิเมตร รังไข่เป็นรูปทรงกลม เกลี้ยง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3 มิลลิเมตร มี 4 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 3.5 เซนติเมตร ยอดเกสรแยกออกเป็น 2 แฉก ขนาดเล็ก

ผลซ้องแมว ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมรีหรือรูปไข่กลับ ยาวได้ประมาณ 1.2 เซนติเมตร ผิวผลเรียบเป็นมีน ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเข้ม ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 2-4 เมล็ด

สรรพคุณของซ้องแมว

  1. รากมีรสขมเย็น ใช้เป็นยาแก้กระษัย (ราก)
  2. รากใช้เป็นยาแก้ตานขโมย (ราก)
  3. รากหรือผลใช้เป็นยาแก้วัณโรค (ราก,ผล)
  4. ใบมีรสขม นำมาตำให้ละเอียด ใช้เป็นยาพอกสุมลงบนศีรษะ ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ใบ)
  5. ใบสดใช้ตำพอกศีรษะแก้ผมร่วง (ใบ)
  6. ใบและผลสดมีรสเปรี้ยวขม ใช้คั้นเอาน้ำมาหยอดหู แก้ปวดหู (ใบและผล)
  7. ใบนำมาต้มเอาน้ำอมหรือใช้บ้วนปาก เป็นยาแก้เหงือกบวมอักเสบ แก้อาการปวดฟัน (ใบ)
  8. ผลมีรสขมเย็น มีสรรพคุณเป็นยาดับพิษร้อนถอนพิษไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ (ผล)
  9. ผลมีรสเปรี้ยวอมร้อน ใช้เป็นยาแก้ไอ (ผล)
  10. ใบหรือผลใช้เป็นยาขับพยาธิ (ใบ,ผล)

ขอขอบคุณ ที่มา : หนังสือสมุนไพรไทย  ภาพประกอบอินเตอร์เน็ต

airban-300x250
0
Shares