สมุนไพร น้ำนมราชสีห์ใหญ่

สมุนไพร น้ำนมราชสีห์ใหญ่

สมุนไพร น้ำนมราชสีห์ ชื่อสามัญ Garden spurge, Asthma weed, Snake weed, Milkweeds

สมุนไพร น้ำนมราชสีห์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Euphorbia hirta Linn. จัดอยู่ในวงศ์ EUPHORBIACEAE เช่นเดียวกับน้ำนมราชสีห์เล็ก โคคลาน ไคร้น้ำ พังคี เจตพังคี เปล้าน้อย เปล้าใหญ่ ละหุ่ง ลูกใต้ใบ ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ โลดทะนงแดง สบู่ดำ และสบู่แดง

สมุนไพรน้ำนมราชสีห์ มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า น้ำนมราชสีห์ใหญ่, นมราชสีห์, ผักโขมแดง (ภาคกลาง), หญ้าน้ำหมึก (ภาคเหนือ, ไทลื้อ), หญ้าหลังอึ่ง (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน), ตะกราเหมาะ (กะเหรี่ยงแดง), บัดอะตอน (ปะหล่อง), ไต่ปวยเอี่ยงเช่า ปวยเอี้ยง (จีน) เป็นต้น และเชื่อว่าอาจมีถิ่นกำเนิดอยู่ในอเมริกากลาง โดยมีเขตการกระจายพันธุ์กว้าง พบได้ทั่วไปในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนทั่วโลก สำหรับในประเทศไทยสามารถพบได้ทุกภาค โดยมักขึ้นตามที่รกร้าง ชายป่า ท้องนา และในพื้นที่โล่งจนถึงระดับความสูงประมาณ 1,200 เมตร

ลักษณะของน้ำนมราชสีห์

ต้นน้ำนมราชสีห์ จัดเป็นพืชล้มลุกขนาดเล็กมีอายุเพียงปีเดียว มักพบขึ้นได้เองตามริมทาง ข้างถนนและตามที่รกร้างทั่วไป ลำต้นมีความยาวประมาณ 15-40 เซนติเมตร ลักษณะของลำต้นแตกกิ่งก้านสาขาจากโคนต้นใกล้ดินตั้งขึ้น หรือแผ่ออกไปรอบๆ ตามก้านมีสีแดงเรื่อๆ และมีขนสีน้ำตาลปนเปลือง มีน้ำยางสีขาวคล้ายน้ำนมไหลซึมหากนำมาหักก้านหรือเกิดบาดแผล ซึ่งเป็นที่มาของชื่อน้ำนมราชสีห์ และขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและการใช้กิ่งปักชำ

ใบน้ำนมราชสีห์ ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงเป็นคู่ตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรี รูปไข่ รูปขอบขนาน หรือรูปรีแกมข้าวหลามตัดเบี้ยวเล็กน้อย ใบมีความกว้างประมาณ 0.25-2.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1-4 เซนติเมตร ปลายใบแหลมสั้น ส่วนฐานใบสอบเบี้ยวเล็กน้อย ส่วนขอบใบเป็นหยักเล็กแบบฟันเลื่อย ใบมีเส้นใบออกจากโคนประมาณ 3-5 เส้นในแต่ละข้าง ที่กลางใบจะมีจุดสีม่วงแดง ส่วนด้านล่างใบมีขนสีน้ำตาลอมเหลือง ส่วนหูใบเป็นรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร และก้านใบยาวประมาณ 1-3 มิลลิเมตร สีคล้ายกับลำต้น

ดอกน้ำนมราชสีห์ ดอกออกเป็นช่อบริเวณง่ามใบ มี 1-6 ช่อ มีดอกจำนวนมากออกชิดกันแน่นเป็นกระจุกกลมๆ ในช่อหนึ่งๆ จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร ดอกมีสีเขียวปนสีม่วงแดง ก้านดอกไม่มีหรือมีแต่สั้นมากประมาณ 0.5-1.5 เซนติเมตร ดอกย่อยเป็นแบบ Cyathium เรียงอัดกันแน่นแบบช่อกระจุกซ้อน มีประมาณ 20-50 ช่อ ในแต่ละ Cyathium ติดบนวงใบประดับเป็นรูปถ้วย มีความสูงประมาณ 0.8 มิลลิเมตร และมีต่อมขนาดประมาณ 0.1 มิลลิเมตร 4 ต่อม เป็นสีชมพู ต่อมมีรยางค์เป็นแผ่นสั้นแคบขนาดประมาณ 0.2-0.3 มิลลิเมตร ดอกติดภายใน Cyathium จะไม่มีกลีบดอกและกลีบเลี้ยง ดอกตัวผู้อยู่ด้านข่างมีหลายดอก โดยเกสรตัวผู้ลดรูปเหลือ 1 อัน ก้านเกสรสั้นติดบนก้านดอกส่วนดอกตัวเมียมี 1 ดอก ติดอยู่ด้านบน มีรังไข่ 3 พู มีก้านสั้นๆ ก้านเกสรอยู่ 3 อัน ยอดเกสรมีความยาวประมาณ 0.3 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 2 แฉกตื้นๆ และสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี

ผลน้ำนมราชสีห์ ผลมีลักษณะกลมแกมรูปสามเหลี่ยม หรือแบบแคปซูล มี 3 พู มีความยาวประมาณ 1.5 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่ม และมีรอยแยก 3 รอย ส่วนก้านผลมีความยาวประมาณ 0.5 มิลลิเมตร ผลแห้งแล้วจะแตก เมล็ดมี 1 เมล็ดในแต่ละซีก เมล็ดมีขนาดเล็กผิวเรียบสีน้ำตาลแก่หรือสีแดง ลักษณะเป็นรูปรีและเป็นเหลี่ยมเล็กน้อย มีความยาวประมาณ 0.7 มิลลิเมตร

สรรพคุณของน้ำนมราชสีห์

1. สรรพคุณน้ำนมราชสีห์ ทั้งต้นใช้เป็นยาบำรุงกำลัง (ทั้งต้น)
2. ต้นนำมาต้มใช้เป็นยาเย็น (ต้น) ทั้งต้นมีรสฉุนเปรี้ยว และเย็นจัด มีสรรพคุณช่วยดับร้อน แก้พิษ แก้ชื้น (ทั้งต้น)
3. ช่วยแก้ธาตุพิการ (ต้น)
4. ช่วยแก้กษัย (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)
5. ยางสดใช้ทารักษาโรคปากนกกระจอกได้ (ยาง,ทั้งต้น)
6. ทั้งต้นใช้เป็นส่วนประกอบของยารักษาโรคตานขโมย (ผอม พุงโร ก้นปอด) โดยนำมาใช้ต้มอาบ หรือจะใช้ต้นสดประมาณ 30 กรัม นำมาตุ๋นกับหมูประมาณ 120 กรัม รับประทาน (ต้น,ทั้งต้น)
7. ทั้งต้นใช้เป็นยาสงบประสาทและช่วยทำให้นอนหลับได้สนิท (ทั้งต้น)
8. ยาวขาว ใช้เป็นยาเกี่ยวกับประสาทความรู้สึก (ยาง)
9. ในอินเดียมีการใช้น้ำยางขาวมาหยอดตา เพื่อใช้รักษาเยื่อตาอักเสบ เป็นแผลที่กระจกตา (ยาง)
10. ช่วยแก้อาการปวดฟัน
11. ช่วยแก้ไข้มาลาเรีย (ต้น)