สมุนไพร เจตพังคี

สมุนไพร เจตพังคี

สมุนไพร  เจตพังคี ชื่อวิทยาศาสตร์ Cladogynos orientalis Zipp. ex Span.จัดอยู่ในวงศ์เดียวกันคืออยู่ในวงศ์ EUPHORBIACEAE และในบทความนี้เราจะกล่าวถึงเฉพาะ “เจตพังคี” เช่นเดียวกับพังคี โคคลาน ไคร้น้ำ น้ำนมราชสีห์ น้ำนมราชสีห์เล็ก เปล้าน้อย เปล้าใหญ่ ละหุ่ง ลูกใต้ใบ ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ โลดทะนงแดง สบู่ดำ และสบู่แดง

สมุนไพรเจตพังคี มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า ตองตาพราน (สระบุรี), สมี (ประจวบคีรีขันธ์), มนเขา (สุราษฎร์ธานี), ตะเกีย เปล้าเงิน หนาดตะกั่ว (นครราชสีมา), ใบหลังขาว (ภาคกลาง), เปล้าน้ำเงิน (ภาคใต้), พังคี, พังคีใหญ่, ปานดง, ปานดงเหลือง, เป้าเงิน, สมีหนาดตะกั่ว เป็นต้น

ลักษณะของเจตพังคี

ต้นเจตพังคี จัดเป็นไม้พุ่ม มีความสูงประมาณ 2 เมตร กิ่งก้านมีขนเป็นรูปดาวสีขาว เปลือกลำต้นเป็นสีน้ำตาลขรุขระ ทุกส่วนมีขน ส่วนรากมีลักษณะเรียวยาว เปลือกหุ้มรากเป็นเยื่อบางสีเหลืองเข้ม มีกลิ่นหอม และมีรสเผ็ด ขื่น และเฝื่อนเล็กน้อย[3],[5] และสามารถพบได้ตามป่าดิบ ป่าไม่ผลัดใบ ป่าเขาหินปูน ในพื้นที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 200-500 เมตร

ใบเจตพังคี ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ หรือรูปวงรี มีความกว้างประมาณ 3-8 เซนติเมตร และยาวประมาณ 6-15 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบสอบมน หรือเป็นรูปทรงกลมแคบ ส่วนขอบใบหยักและไม่สม่ำเสมอ แผ่นใบเป็นสีเขียวเข้ม ใบหนา ด้านบนของใบเกลี้ยง ส่วนแผ่นใบด้านล่างมีขนสีขาวจำนวนมาก ทำให้มองเห็นแผ่นใบเป็นสีขาวหรือสีเงิน มีเส้นใบข้างละประมาณ 4-5 คู่ และก้านใบมีขนและยาวประมาณ 1.5-5 เซนติเมตร ส่วนหูใบเป็นรูปใบหอก มีขนาดประมาณ 3 มิลลิเมตร ที่ฐานมีต่อม 1 ต่อม

ดอกเจตพังคี ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบ ยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร ส่วนก้านช่อยาวประมาณ 1 เซนติเมตร ดอกเป็นแบบแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกัน ในแต่ละช่อดอกจะมีดอกตัวผู้ 1-2 ดอก และดอกตัวเมีย 1 ดอก โดยดอกตัวผู้จะมีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ ขนาดประมาณ 1.5-2 มิลลิเมตร มีขนขึ้นนุ่มเป็นรูปดาว มีเกสตัวผู้สีเหลือง เป็นเส้นยาวยื่น 4 เส้น ส่วนอับเรณูมีขนาดประมาณ 0.5 มิลลิเมตร และก้านชูยาวประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ส่วนดอกตัวเมียจะเป็นหมัน มีขนาดประมาณ 0.5 มิลลิเมตร มีก้านดอกย่อยยาวประมาณ 1.3 เซนติเมตร มีใบประดับอยู่ 2 ใบ โดยใบหนึ่งจะมีลักษณะคล้ายใบ มีขนาดประมาณ 9 มิลลิเมตร ส่วนอีกใบจะเป็นรูปแถบ มีขนาดประมาณ 4 มิลลิเมตร และร่วงได้ง่าย กลีบเลี้ยงติดคงทน เป็นรูปแถบมีประมาณ 6-7 กลีบ มีความกว้างประมาณ 1 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 6-13 มิลลิเมตร มีขนนุ่ม ส่วนที่ขอบมีต่อมอยู่ประปราย ส่วนรังไข่เป็นรูปกึ่งทรงกลม มีก้านชู 3 อัน ขนาดประมาณ 7 มิลลิเมตร โดยจะออกดอกในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤศจิกายน

ผลเจตพังคี ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม ผลแห้งไม่แตก มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8 มิลลิเมตร ผลแบ่งออกเป็น 3 พู ผิวของผลทั้งผลเป็นลายเส้นสีขาว และมีขนนุ่มสีขาว ในผลมีเมล็ดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5 มิลลิเมตร โดยจะติดผลในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤศจิกายน

สรรพคุณของเจตพังคี

  1. ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย ด้วยการใช้รากเจตพังคีผสมกับรากกำยาน ใช้ต้มกับน้ำดื่ม
  2. ใช้เป็นยารักษาธาตุ ด้วยการใช้รากเจตพังคี ผสมกับไพล กระเทียม กระทือบ้าน กระทือป่า ขิง ดีปลี พริกไทย และเจตมูลเพลิงแดง นำมาบดเป็นผง ละลายกับน้ำ เติมน้ำตาลทรายพอหวาน แล้วนำมาดื่ม
  3. ช่วยบำรุงหัวใจ ด้วยการใช้รากเจตพังคีผสมกับรากกำยาน ใช้ต้มกับน้ำดื่ม
  4. ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ มีอาการระส่ำระส่าย
  5. ช่วยทำให้เจริญอาหาร
  6. ช่วยแก้ลงแดง
  7. เจตพังคี สรรพคุณของใบช่วยแก้ไข้ แก้ไข้อันบังเกิดแต่ตับ และช่วยถอนพิษไข้
  8. ช่วยแก้หวัดในเด็ก
  9. ช่วยแก้สันนิบาตลงโลหิตสดออกมา
  10. ช่วยขับเสมหะให้สำรอกออกมา

ขอขอบคุณ ที่มา : หนังสือสมุนไพรพื้นบ้าน และ วิกิพีเดีย ภาพประกอบอินเตอร์เน็ต

airban-300x250
0
Shares