ปลาเพนกวิน

ชื่อสามัญ ปลาเพนกวิน Boehlke's penguin

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาเพนกวิน Thayeria boehlkei Weitzman, 1957

ลักษณะทั่วไปของปลาเพนกวิน

ปลาเพนกวินเป็นปลาสวยงามขนาดเล็ก เมื่อโตเต็มวัยจะมีขนาดราว 6-8 เซนติเมตร มีถิ่นกำเนิดอยู่แถบลุ่มน้ำอะเมซอน ประเทศบราซิลในทวีปอเมริกาใต้ ปลาชนิดนี้มีแถบสีดำหรือสีน้ำตาลไหม้ขึ้นเป็นทางเริ่มจากส่วนหลังของเหงือก และพาดผ่านลำตัวเป็นแนวยาวจรดถึงปลายหางด้านล่าง ซึ่งแถบสีดำแลเด่นสะดุดตามาก เนื่องจากส่วนหลังมีสีคล้ายสีทองเหลือง เกล็ดเป็นมันแวววาวระยิบระยับ เกล็ดมีขนาดเล็ก ปลาชนิดนี้ชอบว่ายอยู่รวมกันเป็นฝูง และทรงตัวอยู่ในระดับกลางน้ำจนถึงผิวน้ำ เป็นปลาที่มีความแคล่วคล่องว่องไวมาก นอกจากนี้ยังเป็นปลาที่มีความทรหดอดทนอีกด้วย ลักษณะเด่นเฉพาะของตัวปลาชนิดนี้มีอีกอย่างคือ มันชอบว่ายเชิดหัวขึ้นสูง ทำให้แลดูคล้ายคนที่มีความหยิ่งยโส โดยเฉพาะแถบสีดำที่บริเวณครีบหางซึ่งมีสีดำหรือสีน้ำตาลเข้ม ยิ่งทำให้แลดูปลาเชิดหัวมากยิ่งขึ้น จัดได้ว่าปลาชนิดนี้เป็นปลาผู้ดีอีกชนิดหนึ่ง สำหรับสภาพน้ำที่เหมาะสมที่ใช้เลี้ยงปลาชนิดนี้ควรเป็นน้ำที่ใสสะอาดมีความเป็นกรดเล็กน้อย ภายในที่เลี้ยงควรจัดเหมือนอยู่ในธรรมชาติ การเลี้ยงไม่ควรเลี้ยงรวมกันต่ำกว่า 6 ตัว เนื่องจากปลาชนิดนี้เป็นปลาที่ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง และชอบกระโดด ดังนั้นจึงควรมีฝาตู้ปิดให้มิดชิดป้องกันไม่ให้ปลากระโดดออกมา สำหรับแสงสว่างไม่ควรให้สว่างมากจนเกินไป เพราะปลาชนิดนี้ชอบอยู่ในที่ค่อนข้างมืด

การเพาะพันธุ์ปลาเพนกวิน

การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ ปลาเพนกวินเป็นปลาที่สามารถนำมาเพาะพันธุ์ได้ แต่การสังเกตเพศปลาค่อนข้างสังเกตได้ยาก เนื่องจากปลาเพศผู้ และเพศเมียมีลักษณะคล้ายคลึงกันมาก นอกจากเมื่อถึงฤดูวางไข่จึงสามารถสังเกตเพศได้ชัด คือ ปลาตัวเมียมีรูปร่างอ้วน และป้อมกว่า ลำตัวมีขนาดค่อนข้างใหญ่กว่าปลาเพศผู้

การเพาะพันธุ์ ปลาเพนกวินจัดว่าเป็นปลาที่ค่อนข้างเพาะพันธุ์ได้ง่าย และให้ลูกดก ปลาชนิดนี้แพร่พันธุ์โดยการวางไข่ วิธีการเพาะพันธุ์ที่ค่อนข้างได้ผลคือ ปล่อยปลาตัวเมีย 4 - 5 ตัว อยู่รวมกับปลาตัวผู้ 1 ตัว สาเหตุที่ต้องปล่อยปลาตัวผู้เพียงตัวเดียวเพื่อป้องกันไม่ให้ปลาต่อสู้ และทำร้ายกัน ส่วนสาเหตุที่ปล่อยปลาตัวเมีย 4-5 ตัว เพื่อให้ตัวผู้เลือกจับคู่กับปลาตัวเมียที่พร้อมวางไข่ สำหรับในที่เพาะพันธุ์ควรมีความจุของน้ำไม่ต่ำกว่า 80 ลิตร และควรมีต้นสาหร่ายปลูกไว้ น้ำควรมีสภาพเป็นกรดอ่อนๆ ( pH 6.2-6.4 ) แสงสว่างไม่ควรให้มากเกินไป เพราะทำให้ปลาตกใจได้ง่าย เมื่อตัวเมียไข่แก่ก็วางไข่ออกมา ตัวผู้ว่ายน้ำไปผสมน้ำเชื้อ วิธีการสังเกตว่าปลาใกล้วางไข่อาจสังเกตได้โดยปลาตัวผู้ว่ายไล่รัดตัวเมียอยู่ตลอดเวลาโดยปกติปลาเพนกวิน วางไข่ตอนใกล้รุ่ง ไข่ของปลาชนิดนี้ออกสีน้ำตาลอมเหลือง ไข่ใช้เวลาในการฟักเป็นตัวไม่เกิน 2 - 3 วัน และเมื่อลูกปลาอายุได้ 4 - 5 วัน ลูกปลาเริ่มว่ายน้ำได้เอง ลูกปลาเมื่อมีอายุได้ 1 เดือน เริ่มมีแถบสีดำปรากฏให้เห็นแล้ว ลูกปลาเพนกวินจัดว่าเลี้ยงง่าย และโตเร็วมากหากเลี้ยงอย่างถูกวิธี เท่าที่ผ่านมาพ่อแม่ปลาคู่หนึ่งให้ลูกปลาได้ถึง 2,000 ตัว ภายในระยะเวลาไม่เกิน 2 เดือน ราคาในตลาดอยู่ในช่วงประมาณคู่ละ 20 - 30 บาท

ปลาเทวดา

ชื่อสามัญ ปลาเทวดา Anglefish

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาเทวดา Pterophyllum scalare (Schultze, 1823)

ลักษณะทั่วไปของปลาเทวดา

ปลาเทวดามีถิ่นกำเนิดในบริเวณแถบลุ่มแม่น้ำอะเมซอน ทวีปอเมริกาใต้ และประเทศไทยได้นำเข้ามาเพาะขยายพันธุ์ได้เป็นเวลานานแล้ว ปลาเทวดานั้นมีอยู่ 2 ชนิด (species) ชนิดที่นำมาเพาะเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม ได้แก่ Pterophyllum scalare และ P. eimekei (Common anglefish) ซึ่งปัจจุบันได้มีการ

คัดพันธุ์ จนกระทั่งมีหลายสายพันธุ์ (variety) เช่น

• ปลาเทวดาเงิน (Silver anglefish)
• ปลาเทวดาดำ (Black anglefish)
• ปลาเทวดาลายม้าลาย (Zebra anglefish)
• ปลาเทวดาลายหินอ่อน (Marble anglefish)
• ปลาเทวดาสีเทา (Gray anglefish)
• ปลาเทวดาลายดำครึ่งตัว (Half black anglefish)
• ปลาเทวดาขาว (White or ghost anglefish)
• ปลาเทวดาทอง (Gold anglefish)
• ปลาเทวดาลายจุด (Spotted anglefish)

ปลาเทวดาเป็นปลาที่อยู่ในกลุ่ม Cichlids เช่นเดียวกันกับ ปลาปอมปาดัวร์ และปลาหมอสี ปลาในกลุ่มนี้มีนิสัยค่อนข้างก้าวร้าว และหวงถิ่นอาศัย เมื่อถึงช่วงวัยเจริญพันธุ์มีการจับคู่กันเพื่อผสมพันธุ์วางไข่ และแยกตัวออกมาต่างหาก สร้างอาณาเขตของคู่ตน

การเพาะพันธุ์ปลาเทวดา

การคัดพ่อแม่พันธุ์ การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ปลาเทวดานั้น ต้องให้มีลักษณะตรงตามสายพันธุ์ มีความสมบูรณ์แข็งแรง การแยกเพศของปลาเทวดา สามารถสังเกตได้ง่ายจากลักษณะภายนอก คือ ปลาเพศผู้มีส่วนหัวโหนกนูนกว่าเพศเมีย และมีขนาดใหญ่กว่าเพศเมีย ถ้าสังเกตลักษณะของติ่งเพศผู้มีลักษณะเรียวแหลมยื่นออกมา ส่วนเพศเมียใหญ่ ป้าน ทู่ ยื่นออกมา ปลาเทวดาเจริญเติบโตพร้อมที่ผสมพันธุ์วางไข่ได้เมื่ออายุ 8-10 เดือน

การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ ปลาชนิดนี้มีพฤติกรรมในการเลือกคู่ผสมพันธุ์เอง การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ที่ยังไม่ได้จับคู่กันนั้น ควรเลี้ยงรวมกันในตู้กระจกขนาดใหญ่ ปูพื้นด้วยกรวดขนาดเล็ก และปลูกพรรณไม้น้ำลงไปด้วย เพื่อสร้างความร่มรื่น และเป็นธรรมชาติ น้ำที่ใช้เลี้ยงอาจเป็นน้ำคลอง แม่น้ำ หรือน้ำบาดาลที่ผ่านการกรอง หรืออาจใช้น้ำประปาก็ได้ แต่ต้องพักไว้ให้คลอรีนระเหยออกหมด ซึ่งใช้เวลาประมาณ 2-3 วัน ใช้แอร์ปั๊มเพิ่มพัดลมในตู้ตลอดเวลา ให้อาหารวันละ 1-2 ครั้ง โดยใช้อาหารมีชีวิต ได้แก่ ลูกน้ำ หนอนแดง หรืออาหารเม็ดขนาดเล็ก และคอยสังเกตพฤติกรรมการเลือกจับคู่กันเอง การจับคู่เพื่อผสมพันธุ์นั้นสังเกตได้จากปลาตัวผู้ว่ายเคียงข้างตัวเมีย และพยายามกันปลาตัวอื่น สร้างอาณาเขตของตัวเองไม่ให้ตัวอื่นเข้าใกล้ แสดงให้รู้ว่าปลาจับคู่พร้อมที่ผสมพันธุ์วางไข่แล้ว จึงทำการแยกพ่อแม่ปลาคู่นั้นออกมาเพื่อเพาะพันธุ์ต่อไป

การผสมพันธุ์ ตู้กระจกสำหรับเพาะพันธุ์ปลาเทวดา ควรเป็นตู้ขนาดใหญ่ เช่น ใช้ตู้ขนาด 36 นิ้ว ปูพื้นด้วยกรวดขนาดเล็ก และปลูกพรรณไม้น้ำลงไป ชนิดพรรณไม้น้ำที่แนะนำ คือ อะเมซอน เนื่องจากมีใบกว้างหนา แข็งแรง เหมาะสำหรับเป็นที่วางไข่ ปลาเทวดาเป็นปลาที่ไข่ติดกับวัสดุหากไม่ใส่พรรณไม้น้ำลงไปในตู้ต้องใส่วัสดุสำหรับให้ไข่เกาะติดลงไป เช่น ใส่แผ่นกระจก ท่อPVC หรือแผ่นพลาสติกวางเอียงกับพื้นตู้ ประมาณ 30-60 องศา โดยขนาดของวัสดุที่ใส่ลงไปควรมีความกว้างไม่น้อยกว่า 2 นิ้ว จึงเหมาะสมสำหรับเป็นที่วางไข่ของปลาเทวดา ในตู้เพาะพันธุ์มีการใช้แเอร์ปั๊มเพิ่มออกซิเจนในน้ำตลอดเวลา ก่อนการผสมพันธุ์วางไข่ พ่อแม่ปลาทำความสะอาดบริเวณที่วางไข่ โดยการอมน้ำแล้วพ่นบริเวณนั้น และเก็บสิ่งสกปรกต่าง ๆ เช่น ตะกอนออกจากบริเวณนั้น จากนั้นแม่ปลาวางไข่ติดกับพรรณไม้น้ำหรือแผ่นวัสดุที่วางไว้และตัวผู้ว่ายเข้าไปปล่อยน้ำเชื้อผสมกับไข่ทันที การผสมพันธุ์วางไข่ใช้เวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง และใช้ครีบอกพัดโบกน้ำเพื่อเพิ่มออกซิเจนให้กับไข่ หรือหากถูกรบกวนมาก ๆ อาจกินไข่ไปเลย ดังนั้นหากใช้วิธีแยกไข่มาฟักควรทำในช่วงนี้ หรือหากให้พ่อแม่ปลาดูแลต่อไป ควรป้องกันไม่ให้ปลาตื่นตกใจหรือมีสิ่งรบกวน

การฟักไข่ การฟักไข่ปลาเทวดาทำได้ 2 วิธี คือการให้พ่อแม่ดูแลไข่ และการแยกไข่มาฟัก

1 การให้พ่อแม่ดูแลไข่ ได้แก่ การปล่อยให้พ่อแม่ดูแลไข่เอง พ่อแม่ปลาคอยโบกพัดน้ำเพื่อเพิ่มออกซิเจนให้กับไข่ และเคลื่อนย้ายไข่ไปอยู่ในบริเวณที่เหมาะสมหากเกิดการเน่าเสียของน้ำในบริเวณนั้น ไข่ฟักออกมาเป็นตัวภายใน 36 ชั่วโมง ลูกปลาเมื่อแรกฟักมีตัวใสคล้ายเส้นด้ายเคลื่อนไหวไปมาเกาะติดกันเป็นกลุ่มวัสดุ วิธีนี้มีข้อดีคือ ลูกปลาที่ได้แข็งแรง สะอาดเพราะมีพ่อแม่ปลาคอยช่วยทำให้ฟื้นตัวช้า การวางไข่ครั้งต่อไปช้าตามไปด้วย

2 การแยกไข่มาฟัก ได้แก่ การนำวัสดุที่มีไข่ติดอยู่มาในในตู้ฟักไข่ที่เตรียมไว้ ซึ่งมีระดับน้ำลึกประมาณ 10 เซนติเมตร ไข่ฟักเป็นตัวภายใน 36 ชั่วโมง วิธีนี้มีข้อดี คือ สามารถป้องกันพ่อแม่ปลาบางตัวที่มีพฤติกรรมชอบกินไข่ได้ และพ่อแม่ปลาฟื้นตัวเร็วเพราะไม่ต้องดูแลไข่

การอนุบาลลูกปลา

นำลูกปลาไปอนุบาลในตู้กระจกที่เตรียมไว้ ใส่น้ำลึกประมาณ 10 เซนติเมตร เพิ่มออกซิเจนโดยใช้ปั๊มลมเบา ๆ ตลอดเวลา ในระยะแรกลูกปลามีถุงไข่สีแดงติดอยู่ที่ท้อง ยังไม่ต้องกินอาหารถุงไข่แดงยุบภายใน 2-3 วัน และลูกปลาเริ่มเคลื่อนที่ โดยลอยตัวขึ้นมาบริเวณผิวน้ำ และรวมกันเป็นกลุ่ม เริ่มให้อาหารเมื่อลูกปลาอายุ 4-5 วัน โดยให้ไข่แดงต้ม สุกบดละเอียดผสมกับน้ำ หยดลงไปบริเวณกลุ่มของลูกปลา ให้อาหารครั้งละน้อย ๆ แต่ให้บ่อย ๆ วันละ 4-5 ครั้ง หลังจากนั้น 2 วัน เปลี่ยนให้กินโรติเฟอร์หรืออาร์ทีเมียที่เพิ่งฟักตัวออกมา ในช่วงนี้หากไม่มีโรติเฟอร์หรืออาร์ทีเมีย สามารถให้กินไข่แดงต้มสุกบดละเอียดต่อไปได้ แต่ลูกปลาจะแข็งแรงน้อยกว่าการให้กินอาหารมีชีวิต จากนั้น 3 วัน จึงให้กินไรแดง ลูกปลาเจริญเติบโตเหมือนพ่อแม่เมื่ออายุได้ประมาณ 45 วัน

ปลาเซลฟินมอลลี่

ชื่อสามัญ ปลาเซลฟินมอลลี่ Sailfin molly

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาเซลฟินมอลลี่ Poecilia latipinna (Lesueur, 1821)

ลักษณะทั่วไปของปลาเซลฟินมอลลี่

ปลาเซลฟินมอลลี่ (sailfin molly) จัดว่าเป็นปลาที่มีความสวยงามมากที่สุดในบรรดาปลาในตระกูลปลาสอดทั้งหมด เป็นปลาที่มีความสง่างามและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่ครีบกระโดงหลัง ซึ่งมีลักษณะแผ่กางออกเป็นแผ่นคล้ายเรือใบ เป็นปลาในตระกูลปลาสอดที่มีครีบกระโดงหลังขนาดใหญ่ และยาวที่สุดเมื่อเวลาแผ่ครีบและหางเต็มที่มีความสวยงามมาก ลำตัวออกสีเหลืองทอง ตามีสีแดงสดใส เกล็ดมีลักษณะเงาแวววาวสะท้อนแสง สีสันของครีบตลอดจนลำตัว และหางเป็นสีน้ำเงินอมเขียวเข้มแล้วค่อย ๆ จางลงจนกลายเป็นสีส้ม ตรงใต้ท้องมีลวดลายสีส้มขึ้นประปรายตลอดทั้งตัวตั้งแต่หัวจรดปลายหาง และมีจุดสีดำแซมอยู่ทั่วไป ความยาวโตเต็มที่ เพศผู้มีขนาดประมาณ 10 ซม. เพศเมียมีขนาดประมาณ 12 ซม. มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกา แม๊กซิโก เท็กซัส ฟอร์ริดา และเวอร์จิเนีย ปลาชนิดนี้จัดว่าเป็นปลาน้ำกร่อยชนิดหนึ่ง ดังนั้นน้ำที่ใช้เลี้ยงจึงจำเป็นต้องผสมเกลือในอัตราส่วน เกลือ 1 ช้อนชา ต่อน้ำ 10 ลิตร และถ้าหากไม่จำเป็นก็ไม่ควรเปลี่ยนถ่ายน้ำบ่อยครั้งนัก การเปลี่ยนถ่ายน้ำไม่ควรเปลี่ยนถ่ายในทีเดียว ควรมีน้ำเก่าหลงเหลืออยู่ไม่ต่ำกว่า ครึ่งของตู้ และเมื่อเติมน้ำใหม่เข้าควรใส่เกลือตามอัตราส่วนที่ได้กล่าวมาแล้วในข้างต้น

การเพาะพันธุ์ปลาเซลฟินมอลลี่

การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ การจำแนกเพศของปลาเซลฟินมอลลี่ดูได้จากขนาดของลำตัว สีสันของปลา และครีบก้น โดยปลาตัวผู้มีขนาดลำตัวที่เรียวยาวกว่าปลาตัวเมีย ลักษณะสีปลาตัวผู้มีสีเข้มกว่าตัวเมียโดยเฉพาะส่วนหัว กระโดงบนหลังของปลาตัวผู้ใหญ่และยาวกว่าตัวเมีย ครีบก้นของปลาตัวเมียมีลักษณะบานเหมือนพัด ส่วนครีบก้นของปลาตัวผู้มีลักษณะแหลมเรียวและอยู่แนบกับลำตัว

การเพาะพันธุ์ ปลาในตระกูลนี้จัดว่าเป็นปลาที่ค่อนข้างแพร่พันธุ์ได้ง่าย ออกลูกเป็นตัว ปลาตัวเมียสามารถให้ลูกปลาได้คอกละประมาณ 20-80 ตัว ในการเพาะพันธุ์ไม่ควรปล่อยให้ตัวผู้อยู่ร่วมกันหลาย ๆ ตัว เพราะปลาจะทำร้ายกันเอง และเมื่อปลาให้ลูกแล้ว ควรแยกพ่อแม่ปลาออก เพราะมิฉะนั้นปลาอาจกินลูกของตัวเองได้ ในบ่อเพาะพันธุ์ควรปลูกสาหร่าย หรือหาหินมาวาง เพื่อสร้างเป็นโพรงเพื่อให้ลูกปลาใช้หลบภัยได้บ้าง

การอนุบาลลูกปลา

ในช่วงที่ลูกปลายังเล็กอยู่ควรรักษาระดับอุณหภูมิอย่าให้เกินกว่า 24 องศาเซลเซียส ขณะที่ลูกปลายังมีขนาดเล็กควรให้ลูกไรแดงเป็นอาหาร หรืออาจใช้ไข่ต้มจนสุก เอาเฉพาะไข่แดงมาบี้ให้กิน แต่อย่าให้เยอะจนเกินไป เพราะอาจทำให้น้ำเสียได้ ไม่ควรเลี้ยงอยู่กลางแจ้ง เพราะแสงสว่างจะจ้ามากเกินไป หากจำเป็นก็ควรหาแผ่นไม้ หรือกระเบื้องปิดครอบให้มีร่มเงาให้ปลาหลบได้ เนื่องจากปลาชนิดนี้ไม่ชอบแสงสว่างจ้ามาก ๆ

ปลาทองสิงห์จีนหัววุ้น

ชื่อสามัญ ปลาทองสิงห์จีนหัววุ้น Chinese lion head

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาทองสิงห์จีนหัววุ้น Carassius auratus (Linn.)

ลักษณะทั่วไปของปลาทองสิงห์จีน

ปลาทองสิงห์จีนหัววุ้นมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนตอนใต้ จัดอยู่ในจำพวกปลาสวยงามชนิดหนึ่ง เป็นปลาทองชนิดที่คนนิยมเลี้ยงกันมาก เพราะคนชอบที่วุ้น วุ้นขึ้นหนามากบริเวณส่วนหัวทั้งหมด บางตัววุ้นขึ้นจนปิดตาสนิท ทำให้มองไม่เห็นตาปลา แต่ปลาก็สามารถกินอาหารได้โดยสัณชาตญาณ บางคนไม่เข้าใจเห็นวุ้นปิดตาสนิทหาว่าเป็นปลาตาบอด คนขายต้องอธิบายให้ฟังคนซื้อถึงเข้าใจว่าไม่ใช่เป็นปลาตาบอดที่วุ้นขึ้นปิดตาสนิทนั้นเป็นลักษณะเด่นของปลา แต่คนที่เข้าใจปลาทองชนิดนี้ เขาชอบกันมากถ้าตัวไหนวุ้นขึ้นปิดตาสนิท ปลาสิงห์จีนหัววุ้นกับสิงห์ชนิดอื่นมองเห็นความแตกต่างกันง่าย คือ ปลาสิงห์จีนหัววุ้นมีวุ้นขึ้นมากกว่าสิงห์ประเภทอื่น บางตัวมีวุ้นขึ้นมากจนว่ายน้ำไม่ไหวหัวทิ่มเพราะหนักวุ้น ลักษณะของสิงห์จีน คือลำตัวสั้นหรือยาวขึ้นอยู่กับพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ บริเวณหัวมีวุ้นสีส้มบ้าง แดงบ้าง และบางตัวก็ออกสีขาวแดงมี 2 สี อยู่ในตัวเดียวกัน ลักษณะเด่นก็เหมือนๆ สิงห์ทั่วไป แต่มีข้อแตกต่าง คือ เรื่องวุ้นซึ่งมีมากกว่าสิงห์ชนิดอื่นๆ ลักษณะการดูปลาประเภทสิงห์นั้นสวยหรือไม่สวยส่วนมากแล้ว เขายึดหลักตามลำดับความสำคัญดังต่อไปนี้

1. หลังโค้งหางบานออกพอประมาณต้องได้ฉาก
2. สีส้มสด
3. วุ้นหนา วุ้นยิ่งหนายิ่งสวย
4. ลำตัวได้สัดส่วน

ส่วนในเรื่องลำตัวนั้น เป็นเรื่องที่ถกเถียงกันอยู่บ่อย ๆ ในหมู่นักเลี้ยงปลาด้วยกันว่า ลำตัวสั้นสวยกว่าลำตัวยาว หรือลำตัวยาวสวยกว่าลำตัวสั้น แต่สิ่งที่ถูกต้องแน่นอนที่สุด คือ ลำตัวสั้นหรือลำตัวยาวก็ได้ แต่ต้องได้สัดส่วน ทำให้สวยได้ไม่แพ้กัน ถ้าเป็นปลาลำตัวยาวปลานั้นต้องอ้วนใหญ่ แกนสันหลัง หาง ครีบทวาร ครีบหน้า และบริเวณหัวต้องใหญ่ได้สัดส่วนด้วย ถ้าเป็นปลาลำตัวสั้น ส่วนต่าง ๆ ไม่ว่าบริเวณสันหลัง ครีบต่าง ๆ และลำตัวสั้นได้สัดส่วน จึงสรุปได้ว่าทั้งลำตัวสั้น และลำตัวยาวสวยเท่า ๆ กัน แต่สวยไปคนละแบบแล้วแต่คนนิยม สาเหตุที่คนส่วนมากชอบปลาลำตัวสั้นมากกว่าปลาลำตัวยาวนั้น เพราะปลาลำตัวยาวส่วนมากแล้วบริเวณช่วงหลังไม่ค่อยโค้ง เพราะช่วงยาวจากโคนหัวจรดปลายหางอาจเว้ามากหรือนูนจนเกินไป แต่ถ้าหากเขาพบปลาที่หลังโค้งจากโคนหัวจรดปลายหาง และได้สัดส่วนแล้วเขารู้ว่าปลาทั้งสองอย่างนั้นสวยไม่แพ้กันเลย สิงห์จีนที่นำออกขายตามร้านนั้นหาสวยครบทุกส่วนนั้นยากมาก บางตัวมีวุ้นสวยแต่หางใช้ไม่ได้ หรือบางตัวหางใช้ได้ วุ้นใช้ได้แต่หลังใช้ไม่ได้ เพราะปลาผสมพันธุ์ออกมาหนึ่งคอกนั้นหาสวยหมดทุกตัวนั้นเป็นไปไม่ได้ หนึ่งคอกนั้นอย่างมากติดตัวสวย ๆ ครบทุกส่วนได้ไม่ถึง 20 % นอกจากนั้นแล้วเป็นปลาพอใช้ได้ และใช้ไม่ได้เลย คือ ประเภทปลาหางเสีย เพราะฉะนั้นประเภทสิงห์จึงมีราคาแพงกว่าปลาทองชนิดอื่น ปลายิ่งมีราคาแพงมากเท่าไรคนซื้อจะมองหา ผู้ที่เลี้ยงปลาประเภทนี้ได้ดีนั้น ต้องขยันผสมพันธุ์ปลาบ่อย ๆ เพราะถ้าไม่เช่นนั้นแล้ว ปลาออกมาหนึ่งคอกมีปลาที่จัดว่าใช้ได้ไม่กี่ตัว ถ้าเราผสมบ่อยครั้งก็สามารถเก็บปลาที่ดีที่สุดไว้ ส่วนปลาที่ไม่สวยนั้น เราเก็บไว้เลี้ยงโต และนำออกขายก่อน เพราะปลาที่ไม่สวยนั้นยิ่งโตเท่าไหร่ ราคามีแต่คงที่หรือไม่ก็แพงขึ้นกว่าเก่าเล็กน้อย จึงทำให้เราเสียเวลาเลี้ยง และสิ้นเปลืองอาหารโดยเปล่าประโยชน์ เราควรประหยัดเวลาโดยการผสมพันธุ์ใหม่ขึ้นมา และเก็บลักษณะสวย ๆไว้เลี้ยงจนโต ทำให้เรามีปลาสวยอยู่ตลอดเวลา

การเพาะพันธุ์ปลาสิงห์จีนหัววุ้น

1. เลือกเพศเมียที่จัดว่าสวยที่สุด จำนวนหนึ่งตัว และเพศผู้จำนวนหนึ่งตัว ลักษณะแข็งแรง
2. นำปลาทั้งสองเพศใส่ลงไปในภาชนะที่เตรียมสำหรับผสมพันธุ์ และเวลาผสมพันธุ์ปลานั้นควรทำในเวลากลางคืน
3. ปลาทั้งสองเพศก่อนนำลงผสมพันธุ์ควรแยกไว้คนละที่ก่อนประมาณ 3 วัน เมื่อใส่ปลาลงในอ่างเดียวกันแล้วทำให้ปลามีปฏิกิริยาในการผสมพันธุ์ได้ไวขึ้น
4. นำสาหร่ายเทียม (เชือกฟางพลาสติก) ฉีกออกเป็นฝอย ๆ แล้วนำก้อนหินถ่วงให้จม เพื่อที่ไข่จะได้ติดตามสาหร่ายเทียม การใช้สาหร่ายเทียมในการเพาะพันธุ์เป็นการป้องกันไข่ปลาเสียได้ดีมาก เพราะสาหร่ายเทียมป้องกันไม่ให้น้ำเน่าเสีย
5. ปลาผสมพันธุ์กันในเวลาใกล้สว่าง และเมื่อปลาไข่เสร็จแล้วต้องรีบนำพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ออก ถ้าไม่รีบนำออกแล้วปลาจะกินไข่ตัวเอง
6. เมื่อปลาไข่เสร็จแล้วควรใส่ยาลงไปในภาชนะไข่ปลา 1 เม็ด เพื่อป้องกันเชื้อรา
7. ภาชนะที่มีไข่ปลาควรได้รับแสงแดดพอเหมาะและใช้เวลา 3 วัน ในการฟักออกเป็นตัว

ปลาปอมปาดัวร์

ชื่อสามัญ ปลาปอมปาดัวร์ Discus

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาปอมปาดัวร์ Symphysodon aequifasciatus Pellegrin, 1904

ปลาปอมปาดัวร์ (Discus) เป็นปลาน้ำจืดแถบลุ่มน้ำอะเมซอน ลำตัวมีลวดลายสวยงามมากเป็นพิเศษนักเลี้ยงปลานิยมเพาะพันธุ์กันอย่างแพร่หลาย เนื่องจากรูปร่างและสีสันคล้ายปลาทะเลไมมีผิดขนาดลำตัวโตเต็มที่วัดได้ไม่เกิน 7 นิ้ว ประเภทของปลาปอมปาดัวร์ จำแนกได้ 2 ประเภท

1 ปลาปอมปาดัวร์ 9 แถบ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Symphysodon aequifasciatus Pellegrin, 1904 มีลายเส้นสีดำจาง ๆ พาดลำตัวปลา คือ

• กรีน ดิสคัส (Green discus) เป็นปลาปอมปาดัวร์ 5 สี อาศัยอยู่บริเวณตอนกลางลุ่มน้ำอะเมซอน ลำตัวสีน้ำตาลเคลือบเขียวไม่มีลวดลายแต่ส่วนหัวมีลายสีเขียวพาดเป็นมันวาว จัดเป็นปลาที่มีขนาดใหญ่แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยม จึงทำให้ราคาถูก
• บราวน์ ดิสคัส (Brown discus) เป็นปลาปอมดัวร์ห้าสี แต่อาศัยอยู่ทางตอนล่างของแม่น้ำอะเมซอน ลำตัวสีน้ำตาลเข้มกว่าปลาปอมปาดัวร์ชนิดอื่นๆ บางตัวไม่มีลวดลาย แต่มีลักษณะคล้ายกับพวก Green Discus สีสันบนลำตัวเท่านั้น ราคาก็ค่อนข้างถูก
• บลู ดิสคัส (Blue discus) เรียกปลาชนิดนี้ว่าปลาปอมปาดัวร์ 7 สี พื้นเพอยู่แถบลุ่มน้ำอะเมซอน ลำตัวมีลักษณะสีน้ำตาลอมแดง เส้นลวดลายเป็นแถวขวางตามลำตัว หัว ครีบ ท้อง ตลอดทั้งครีบหลัง ซึ่งเป็นปลาชนิดทีนิยมกันแพร่หลายในหมู่นักเล่นปลา ราคาค่อนข้างสูง

2 ปลาปอมปาดัวร์ 3 แถบ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Symphysodon discus Heckel, 1840 ลักษณะลำตัวมีแถบสีดำขนาดใหญ่พาดขวางลำตัวประมาณ 3 แถบ สีสันสวยงาม สะดุดตากว่าพวกแรก เนื่องจากบริเวณส่วนปลายครีบหลังมีสีแดงเข้มเป็นพิเศษจนสามารถแยกออกได้ 2 ชนิด

• เรด ดิสคัส (Red discus) นักนิยมเลี้ยงปลาให้สมญานามว่า ปลาปอมปาดัวร์แดง เป็นปลาที่มีพื้นเพมาจากลุ่มน้ำ Rio Trombetas และ Rio Negre ลักษณะลำตัวสีแดงมีส่วนคล้ายปอมปาดัวร์ 7 สี
• ไพน์แอปเพิ้ล ดิสคัส (Pineapple discus) ปลาปอมปาดัวร์ ชนิดนี้มีถิ่นกำเนิดในแม่น้ำ Rio Abacaxis มีสัดส่วนคล้ายกับพวก เรด ดิสคัส ยกเว้นบางส่วนของสีสัน ซึ่งปลาชนิดนี้มีสีน้ำเงินอมเขียว สวยงามสะดุดตาแก่ผู้พบเห็น

พฤติกรรมของปลาปอมปาดัวร์

ปลาปอมปาดัวร์ชอบอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง ๆ ตามแหล่งน้ำที่สภาพเป็นกรดอ่อน ๆ มีอุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 25-32 องศาเซลเซียส มีนิสัยชอบหลบซ่อนตามพุ่มไม้และวัสดุต่าง ๆ ที่จมอยู่ใต้น้ำ คุณสมบัติพิเศษสามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมได้เป็นอย่างดี เมื่อถึงฤดูกาลผสมพันธุ์ ปลาปอมปาดัวร์ จับกันเป็นคู่ วางไข่ ระยะเวลานี้เพศผู้และเพศเมียค่อนข้างดุร้าย ตกใจง่าย การกินอาหารชอบกินอาหารจำพวก ไข่กุ้ง ลูกไรแดง หนอนแดง และอาร์ทีเมีย

การเพาะพันธ์ปลาปอมปาร์ดัวร์

การคัดเลือกปลาปอมปาดัวร์มาทำพ่อแม่พันธุ์ผู้เพาะเลี้ยงส่วนใหญ่ต้องการพ่อแม่พันธุ์ที่แข็งแรงสมบูรณ์ สวยงาม รวมถึงมีลักษณะที่ดีมาทำพันธุ์อีกด้วย เพื่อที่ได้ลูกปลาที่ดีตามต้นตระกูล ดังนั้น ผู้เพาะควรคำนึงถึงจุดประสงค์ในการคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ดังนี้

1. ปลาที่นำมาทำพ่อแม่พันธุ์ต้องอวัยวะทุกส่วนครบสมบูรณ์ ไม่มีชิ้นส่วนใดชิ้นส่วนหนึ่งขาดหายไป หรือไม่พิการ
2. การเลือกพ่อแม่พันธุ์ ต้องสนใจเรื่องสีสันของแต่ละตัว ปลาที่สีสันสวย มีลายงดงาม คมสันชัดเจนควรนำมาเป็นพ่อแม่พันธุ์
3. ลักษณะลวดลายของพ่อแม่พันธุ์ไม่ควรกว้างหรือใหญ่จนเกินไป อันเป็นเหตุให้ลูกปลาที่เกิดใหม่มีปัญหาในด้านการย้อมสี ซึ่งอาจทำให้สีที่ย้อมไม่ได้คุณภาพ และเปรอะเปื้อน ไม่งดงามแก่ตัวปลา
4. ไม่ควรนำพ่อแม่พันธุ์จากครอกเดียวกันมาผสม เพื่อป้องกันระบบสายเลือดชิด เนื่องจากทำให้ยีนด้อย ปรากฏในรุ่นลูกได้
5. พ่อแม่พันธุ์ ควรมีขนาด 4-5 นิ้ว อายุไม่น้อยกว่า 8 เดือน ถ้าหากนำปลาที่มีอายุน้อยหรือขนาดเล็กทำเป็นพ่อแม่พันธุ์ ผลที่ได้ คือ คุณภาพของไข่ไม่ค่อยดี ลูกที่เกิดขึ้นใหม่ไม่สมบูรณ์แข็งแรง แต่ถ้าหากปลาที่นำมามีอายุมากก็ไม่เหมาะที่ใช้ทำเป็นพ่อแม่พันธุ์ (การสังเกตปลาที่มีอายุมาก คือ ขอบตาดำ และโปนออกจากเบ้าตา)

การเพาะพันธุ์ปลาปอมปาดัวร์

ขั้นตอนที่ 1 วิธีการจับคู่ผสม โดยการนำปลาพ่อแม่พันธุ์มาเทียบกันก่อนการเลือกคู่ หลังจากนั้นสังเกตลักษณะอาการของพ่อแม่พันธุ์ วิธีการสังเกตพฤติกรรมปลาว่าเข้ากันได้หรือไม่นั้น ผู้เลี้ยงนิยมใช้ตะแกรงกั้นกลางตู้ปลาระหว่างพ่อแม่พันธุ์ ถ้าปลาทั้ง 2 แสดงอาการคล่องแคล่วว่องไว สีสันปรากฏให้เห็นชัดเจนขึ้น หมายถึง ปลาทั้งคู่เข้ากันได้ ตรงกันข้ามถ้าปลาเห็นกันแล้วว่ายเข้าใส่ทำร้ายกัน ลักษณะเช่นนี้ควรปล่อยไว้สักพักหนึ่ง แต่ถ้าปลาทั้งคู่เกิดอาการทำร้ายกันเช่นเดิม ผู้เพาะเลี้ยงควรเปลี่ยนปลาตัวใดตัวหนึ่งออกจนกว่าได้ปลาที่มีนิสัยตรงกัน เหตุผลดังกล่าวก็เพื่อป้องกันไม่ให้ปลาทั้งคู่ได้รับบาดแผลหรือบอบช้ำขณะการผสมพันธุ์

ขั้นตอนที่ 2 การผสม และวางไข่ เมื่อเห็นว่า พ่อแม่พันธุ์มีนิสัยเข้ากันได้ดีก็ให้นำตะแกรงที่กั้นอยู่ออก และคอยสังเกตพฤติกรรมของพ่อแม่พันธุ์ ซึ่งในระยะนี้พ่อพันธุ์ว่ายเคลียคลอรัดแม่พันธุ์ ถ้าแม่พันธุ์พร้อมอวัยวะเพศหรือท่อนำไข่ยื่นยาวออกมาเพื่อที่วางไข่

ขั้นตอนที่ 3 การดูแลไข่ปลาเมื่อพ่อแม่พันธุ์ผสม และวางไข่เรียบร้อยแล้ว ผู้เพาะเลี้ยงควรนำตะแกรงครอบโดมที่เตรียมไว้ ครอบไข่ที่ติดอยู่กับโดม ทั้งนี้ก็เพื่อไม่ให้พ่อแม่พันธุ์ว่ายน้ำเข้ามากินไข่ปลาในตอนที่มีอาการตกใจ หวงลูก หรือหิว ระยะนี้ก็ควรแยกพ่อแม่พันธุ์ไว้ต่างหาก โดยใช้ตะแกรงตู้ปลาแยก เพื่อป้องกันการผสมเป็นครั้งที่ 2 และ3 เพราะถ้าเป็นเช่นนั้นผลที่ตามมา คือ พ่อแม่พันธุ์ไม่ยอมเลี้ยงลูกจากไข่ครอกแรก และยังอาจทำลายลูกหรือกินลูกได้ เพราะเหตุที่พ่อแม่พันธุ์ให้ความคุ้มครองลูกปลาที่เกิดใหม่จากครอกที่ 2 ก็เป็นได้

ขั้นตอนที่ 4 จากที่ผู้เพาะเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ และใช้ตะแกรงครอบโดยเสร็จแล้วน้ำที่เพาะเลี้ยงอาจมีเชื้อราต่าง ๆ อาศัยอยู่ซึ่งเราไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า ดังนั้นผู้เพาะเลี้ยงควรใช้ยาปฏิชีวนะละลายกับน้ำใส่ลงในตู้เพาะเลี้ยง เพื่อป้องกันเชื้อราที่อาจเกิดขึ้นกับไข่ปลา และลูกปลา โดยใช้ยาคลอแรมเฟนิคลอหรือเตตร้าซัยคลิน อัตราส่วน 1-3 แคปซูล ผสมกับน้ำแล้วเทใส่ตู้เพาะเลี้ยงขนาด 30x16x16 ลูกบาศก์นิ้ว ตัวยาพวกนี้ช่วยรักษาไข่ปลาไม่ให้ถูกรบกวนจากเชื้อราและแบคทีเรียได้

ขั้นตอนที่ 5 ระยะเวลาฟักออกเป็นตัว ไข่ปลาปอมปาดัวร์มีลักษณะกลมสีน้ำตาลอมแดง ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางเฉลี่ย 1-1.5 มิลลิเมตร ไข่ใช้เวลาฟักออกเป็นตัวประมาณ 2-3 วัน อุณหภูมิที่เหมาะสมในการฟักอยู่ระหว่าง 27-30 องศาเซลเซียส ไข่ที่ได้รับการผสมจากเชื้อตัวผู้ค่อย ๆ เปลี่ยนจากสีน้ำตาลเป็นสีดำ จนกระทั่งฟักออกเป็นตัวอ่อน สำหรับไข่ที่ไม่ได้รับการผสมหรือไข่เสีย สีเริ่มเปลี่ยนจากสีน้ำตาลเป็นสีเขียว

ขั้นตอนที่ 6 การอนุบาลไข่ปลาในระยะนี้จัดได้ว่าเป็นระยะที่ไข่มีความอ่อนแอ และเป็นช่วงที่มีความสำคัญที่สุด เพราะไข่ปลาอาจได้รับอันตรายจากเชื้อโรคต่าง ๆ หรือถูกสัตว์อื่นกินเป็นอาหาร ดังนั้นผู้เพาะเลี้ยงควรเอาใจใส่ดูแลเป็นอย่างดี ควรเปลี่ยนน้ำออกประมาณ 5-10 เปอร์เซ็นต์ของปริมาณน้ำในตู้ ทุก ๆ วัน ข้อระมัดระวังผู้เพาะเลี้ยงไม่ควรให้อาหารจำพวกอาร์ทีเมีย หนอนแดง ลูกน้ำ จนเกินความต้องการ เนื่องจากสัตว์จำพวกนี้ก่อให้เกิดอันตรายต่อไข่ปลาปอมปาดัวร์ได้เหมือนกัน

การอนุบาลลูกปลา ช่วงนี้ลูกปลาปอมปาดัวร์อยู่ในวัยหัวเลี้ยวหัวต่อ อัตราการตายสูงทำให้ผู้เลี้ยงต้องคอยดูแลอย่างทนุถนอม รักษาชีวิตลูกปลาให้อยู่รอดเป็นพิเศษ โดยเทคนิคดังต่อไปนี้

1. ไข่ปลาปอมปาดัวร์ที่ได้รับการผสมหรือเป็นไข่ที่สมบูรณ์เต็มที่ฟักออกเป็นตัวภายใน 3-4 วัน ซึ่งระยะนี้ลูกปลาไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ลูกปลาไม่ยอมเคลื่อนไหว ส่วนเรื่องอาหารไม่จำเป็นต้องให้เนื่องจากลูกปลาได้รับสารอาหารจากถุงไข่แดงที่ติดมา แต่ข้อสำคัญควรปรับอุณหภูมิของน้ำในตู้เพาะเลี้ยงให้อยู่ในช่วงประมาณ 29-31 องศาเซลเซียส โดยใช้ฮีทเตอร์หรือหลอดไฟทังสเตนตลอด 24 ชั่วโมง เพื่อเป็นการเพิ่มความแข็งแรงให้แก่ลูกปลา
2. ต่อจากนั้นประมาณ 3-4 วัน ถุงไข่แดงที่ติดกับผนังส่วนท้องถูกย่อยสลายหมดไป ลูกปลาเริ่มมีการเคลื่อนย้ายว่ายเข้าไปหาพ่อแม่ ตามธรรมชาติผู้ที่เป็นพ่อแม่ให้ความอบอุ่นแก่ลูก สำหรับพ่อแม่ปลาปอมปาดัวร์ให้ความอบอุ่นแก่ลูกด้วยวิธีการอมลูกปลาไว้ในช่องปากสักพักหนึ่ง แล้วก็พ่นลูกปลากลับไปอยู่ที่โดมตามเดิม เหตุผลที่เป็นเช่นนี้พ่อแม่ปลาคงคิดว่าบริเวณโดมปลอดภัยสำหรับลูกปลา และอีกเหตุผลหนึ่งก็คือ ลูกปลาอาศัยเกาะกินเมือกที่พ่อแม่ขับออกมาเป็นอาหาร ในตอนนี้ลำตัวของพ่อแม่ปลามีสีดำ ทำให้มองไม่เห็นลวดลายบนลำตัว
3. การเพิ่มระดับน้ำ หลังจากลูกปลาทยอยฟักออกมาเป็นตัว ผู้เพาะเลี้ยงควรเติมน้ำให้สูงขึ้นกว่าเดิม แต่ต้องพยายามไม่ให้พ่อแม่ปลาตื่นตกใจได้ การเพิ่มระดับน้ำควรทำแบบค่อยเป็นค่อยไป โดยการเพิ่มวันละ 10-20 เปอร์เซ็นต์ของปริมาณน้ำในตู้ การที่ทำเช่นนี้เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำในตู้เสีย และยังช่วยให้ลูกปลาสามารถปรับตัวได้จนกระทั่งระดับน้ำมีความสูงประมาณ 14-18 นิ้ว ผู้เพาะเลี้ยงจึงดูดน้ำออกตามปกติ ขณะถ่ายน้ำลูกปลามักติดออกมาด้วย ฉะนั้น ต้องใช้ความพิถีพิถันเป็นพิเศษ ผู้เลี้ยงบางท่านนิยมใช้มือปิดปลายสายยางขยับมือเบา ๆ เพื่อไม่ให้ลูกปลาเล็ดลอด แต่สำหรับกรณีที่ใช้วิธีนี้ต้องพยายามตักลูกปลาลงคืนตู้
4. เมื่อลูกปลาฟักออกเป็นตัวประมาณ 7 วัน ก็เริ่มให้อาหารจำพวกไรแดงในปริมาณน้อย ๆ แต่บ่อยครั้งและไม่ควรให้อาหารในเวลาที่ลูกปลาหิวจัด เพราะทำให้ลูกปลาท้องอืด

ปลาทอง

ชื่อสามัญ ปลาทอง Goldfish

ชื่อวิทยาศาสตร์ ปลาทอง Carassius auratus auratus (Linnaeus, 1758)

ปลาทองมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนและได้มีการนำเข้ามาเพาะขยายพันธุ์ในประเทศไทย จนได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย มีการคัดพันธุ์เพื่อให้ได้สายพันธุ์ใหม่ ๆ ที่มีลักษณะ และสีสรรแปลกออกไป พันธุ์ปลาทองที่ได้รับความนิยมในตลาดปัจจุบัน ได้แก่ พันธุ์หัวสิงห์ (Lion head) ออแรนดา (Oranda) เกล็ดแก้ว (Pearl scale) ตาโปน (Telescope Eye) ริวกิ้น (Ryukin) ตาลูกโป่ง (Bubble eye) และชูบุงกิ้น (Shubunkin) เป็นต้น

การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาทอง

บ่อเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาทองสามารถเลี้ยงได้ทั้งในบ่อซีเมนต์ บ่อดิน ถังไฟเบอร์ ตู้กระจก ฯลฯ ทำเลที่เหมาะสมในการสร้างบ่อพ่อแม่พันธุ์ปลาทอง คือ บริเวณที่แสงแดดส่องได้บ้างในเวลาเช้าหรือเย็น หากเป็นที่โล่งแจ้งต้องทำหลังคาหรือร่มเงาให้แสงส่องลงได้เพียง 25-40% บ่อที่ได้รับแสงแดดที่พอเหมาะทำให้สามารถควบคุมการเจริญเติบโตของตะไคร่น้ำ และแพลงค์ตอนพืชให้อยู่ในปริมาณที่เหมาะสมทำให้น้ำในบ่อใสสะอาดอยู่เสมอเหมาะกับความเป็นอยู่ของปลา พื้นที่บ่อไม่จำกัด ใส่น้ำลึก 30-70 เซนติเมตร ขึ้นกับชนิดปลา ถ้าเป็นปลาทองสายพันธุ์หัวสิงห์ก็ใส่น้ำตื้น ส่วนพันธุ์ออแรนดาสามารถใส่น้ำลึกได้ ให้อากาศผ่านหัวทรายตลอดเวลา บ่อขนาด 4 ตารางเมตร น้ำลึก 70 เซนติเมตร ใส่หัวทรายให้อากาศแรง ๆ 2-3 หัว ปล่อยพ่อแม่ปลาในอัตราส่วน เพศผู้ต่อเพศเมีย เท่ากับ 2:3 ความหนาแน่น 6 ตัว/ตารางเมตร หรือปริมาตรน้ำ 1 ลูกบาศก์เมตร ปล่อยพ่อแม่พันธุ์น้ำหนักรวม 2-2.5 กิโลกรัม

อาหารที่ใช้เลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ อาหารธรรมชาติ ได้แก่ ลูกน้ำ หนอนแดง ไส้เดือนแดง หรืออาร์ทีเมีย อาหารมีชีวิตเหล่านี้จะทำให้ปลาโตเร็ว และปลากินได้ตลอดเวลา แต่การจัดเตรียมหรือจัดหาอาจมีความยุ่งยากในบางพื้นที่

อาหารสำเร็จรูป ได้แก่ อาหารเม็ดปลากินพืชหรืออาหารเม็ดปลาดุกเล็ก โดยอาหารเม็ดปลาดุกเล็กจะดีกว่า เนื่องจากมีคุณค่าทางอาหารสูงกว่า สามารถเลี้ยงปลาได้เจริญเติบโตดี และมีสีสรรสวยงาม การให้อาหารให้วันละ 2-3 % ของน้ำหนักปลา เช่น มีปลาทั้งหมดหนัก 500 กรัม ให้อาหารเม็ดวันละ 10-15 กรัม โดยแบ่งให้วันละ 2 มื้อ เช้า-เย็น

น้ำที่ใช้เลี้ยงปลาทองควรเป็นน้ำที่สะอาด ใช้น้ำบาดาล น้ำจากแม่น้ำ หรือน้ำประปาที่ใสถังเปิดฝา ให้คลอรีนระเหยออกอย่างน้อย 3 วัน มี pH ประมาณ 6.5-7.5 ปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำไม่ต่ำกว่า 5 มิลลิกรัมต่อลิตร จึงจำเป็นต้องมีระบบเพิ่มออกซิเจนในบ่อเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาตลอดเวลา ความกระด้าง 75-150 มิลลิกรัมต่อลิตร และความเป็นด่าง 75-200 มิลลิกรัมต่อลิตร ปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำไม่ต่ำกว่า 3 มิลลิกรัมต่อลิตร มีการดูดตะกอนก้นบ่อออกทุก ๆ 3 วัน แล้วเติมน้ำให้ได้ระดับเดิม การเลี้ยงปลาทองไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนถ่ายน้ำบ่อย เพราะทำให้ปลาช้ำ และเกิดโรคง่าย ควรเปลี่ยนถ่ายน้ำ 3 เดือน/ครั้ง ในปริมาณ 25-50% ของน้ำทั้งหมด และหากน้ำในบ่อมีคุณภาพไม่ดี ก็ให้ทำการล้างบ่อ นำน้ำเก่าจากบ่ออื่นมาเติมในปริมาณ 30% และใส่น้ำใหม่เพิ่มไปอีก 70% การไม่เปลี่ยนน้ำนาน ๆ แล้วเปลี่ยนถ่ายน้ำซึ่งเป็นการกระตุ้นให้ปลาวางไข่เป็นอย่างดี

การเพาะพันธุ์ปลาทอง การเพาะพันธุ์ปลาทองที่ง่าย และประหยัด คือ การใช้วิธีเลียนแบบธรรมชาติ โดยการปล่อยให้พ่อแม่ปลารัดกันเองในบ่อผสมพันธุ์ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้

การคัดพ่อแม่พันธุ์ ปลาทองเจริญพัฒนาจนกระทั่งมีความสมบูรณ์เพศ เมื่อมีอายุประมาณ 6 เดือน น้ำหนัก 30 กรัม ก็สามารถใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ได้แล้ว แต่แม่ปลาขนาดเล็กให้ไข่น้อย และไข่มีขนาดเล็ก การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ ควรตรวจสอบลักษณะรูปร่างให้มีลักษณะตรงตามสายพันธุ์สมบูรณ์ แข็งแรง มีครีบตั้งแข็งไม่ฉีกขาด มีเกล็ดเป็นเงางาม และตรวจสอบความสมบูรณ์เพศดังนี้

เพศผู้ ในฤดูผสมพันธุ์บริเวณแผ่นปิดเหงือก (operculum) และด้านหน้าของครีบหูมีตุ่มเล็ก ๆ คล้ายเม็ดสิว เรียกว่า pearl organ เกิดขึ้น เวลาสัมผัสจะรู้สึกสากมือ

เพศเมีย มีรูปร่างกลม และป้อมกว่าเพศผู้ ปลาเพศเมียที่มีไข่แก่เต็มที่พร้อมผสมพันธุ์นั้น ส่วนท้องอูมใหญ่ และอ่อนนิ่ม บริเวณก้นบวม และมีสีแดงเรื่อ ๆ แม่ปลาที่ใช้ไม่ควรมีอายุเกิน 1 ปีครึ่ง เนื่องจากแม่ปลาที่มีอายุมากเกินไป ความสามารถในการวางไข่น้อยลง

การเตรียมบ่อเพาะพันธุ์ บ่อเพาะพันธุ์ปลาทอง ได้แก่ บ่อเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์นั่นเอง ลักษณะไข่ของปลาทองเป็นไข่ติด ไข่ปลาทองมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 มิลลิเมตร เนื่องจากเป็นไข่ติด จึงต้องมีการเตรียมวัสดุยึดเกาะ วัสดุดังกล่าวเรียกว่ารังเทียม ได้แก่ การน้ำพรรณไม้น้ำ เช่น สาหร่ายฉัตร สาหร่ายหางกระรอก มามัดรวมกันเป็นกำ กำละ 10-15 ต้น หรือผักตบชวาที่รากยาว นำไปใส่ไว้ในบ่อเพาะพันธุ์ให้กระจายทั่วผิวน้ำ นอกจากนี้อาจใช้เชือกฟางซึ่งตัดให้ยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ฉีกให้เป็นฝอยมัดตรงกลางเรียกว่ารังเทียม นำไปใส่ไว้ในบ่อเพาะพันธุ์ให้กระจายทั่วผิวน้ำ วิธีนี้มีข้อดี คือ สามารถนำรังเทียมที่ทำด้วยเชือกฝางกับมาใช้ได้หลาย ๆ ครั้ง การใส่รังเทียมลงในบ่อเพาะเป็นการกระตุ้นให้แม่ปลาวางไข่ นอกจากนี้ในบ่อเพาะพันธุ์ต้องมีการเพิ่มออกซิเจนตลอดเวลา เมื่อใส่รังเทียมไปในตอนเย็น ปลามักวางไข่ในตอนเช้ามืดของอีกวัน โดยปลาตัวผู้เริ่มไล่ตัวเมีย และใช้หัวดุนที่ท้องของปลาตัวเมียเพื่อกระตุ้นให้วางไข่ ปลาตัวเมียปล่อยไข่เป็นระยะ ๆ ในเวลาเดียวกันนั้น ปลาตัวผู้ก็ปล่อยน้ำเชื้อเข้าผสม ไข่กระจายติดกับรังเทียม แม่ปลาวางไข่ครั้งละประมาณ 500-1,000 ฟอง วิธีการตรวจสอบอย่างง่าย ๆ คือ หลังจากใส่รังเทียมในตอนเย็น สามารถตรวจสอบการวางไข่ในตอนเช้า หากพบว่าแม่ปลามีการวางไข่ให้เก็บรังเทียมไปฟักในถังฟักไข่ ปลาทองสามารถวางไข่ได้ทั้งปี ดังนั้นจึงควรใส่รังเทียมลงไปทุกอาทิตย์ นอกจากนี้แม่ปลาทองมักวางไข่มากในฤดูหนาว ซึ่งปลาอาจมีการผสมพันธุ์วางไข่ได้ทั้งวันในช่วงนี้ จึงต้องนำรังเทียมไปเติมในบ่อ และเก็บไข่ไปฟักเป็นระยะ

การฟักไข่ นำรังเทียมที่มีไข่เกาะติดไปฟักในบ่อฟักไข่ ซึ่งอาจใช้ บ่อซีเมนต์ ถังไฟเบอร์ โอ่งหรือกะละมังพลาสติกก็ได้ ถ้าใช้ถังไฟเบอร์ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2 เมตร ใส่น้ำลึก 50-60 เซนติเมตร สามารถใช้ฟักไข่ได้ประมาณ 100,000 ฟอง ให้อากาศตลอดเวลา ไข่ปลาทองฟักออกเป็นตัวภายใน 2-4 วัน โดยขึ้นอยู่กับอุณหภูมิน้ำ ลูกปลาแรกฟักมีขนาดเล็กมาก ตัวใส เกาะติดกับรังไข่ หลังจากฟักเป็นตัวแล้วประมาณ 2-3 วัน ลูกปลาจึงว่ายน้ำออกจากรังไข่ และว่ายน้ำเป็นอิสระ ลักษณะลำตัวมีสีเข้มขึ้น เมื่อนำรังเทียมออกจากบ่อในระยะนี้ แล้วอนุบาลในบ่อเดิมต่อไป หรืออาจย้ายลูกปลาไปอนุบาลในบ่อใหม่ก็ได้

การอนุบาลลูกปลาทอง

ลูกปลาทองที่ฟักในระยะแรกเริ่มยังไม่กินอาหาร เนื่องจากยังใช้อาหารจากถุงไข่แดงที่ติดอยู่กับหน้าท้องได้ เมื่อลูกปลาอายุ 3 วัน ถุงไข่แดงยุบ จึงเริ่มกินอาหาร อาหารในระยะแรก คือ ไข่แดงต้มสุกบดละเอียด ละลายน้ำสาดให้กินวันละ 3-4 ครั้ง ลูกปลา 100,000 ตัว ให้ไข่แดงประมาณวันละ 1 ฟอง เมื่อลูกปลาอายุ 1 สัปดาห์ ควรเสริมไรแดงให้ลูกปลากิน ลูกปลาจึงเจริญเติบโตได้รวดเร็ว และแข็งแรงสมบูรณ์หรือให้ไรแดงตั้งแต่วันที่ 3 เลยก็ได้ เมื่อลูกปลาอายุ 1 เดือน จึงทำการคัดขนาด และย้ายบ่อ โดยคัดปลาที่มีขนาดใหญ่ใกล้เคียงกันไปอยู่ในบ่อใหม่ และให้อาหารเม็ดปลาดุกเล็กหรืออาหารมีชีวิต ได้แก่ ลูกน้ำ หนอนแดง เป็นต้น เมื่อลูกปลาทองมีอายุประมาณ 1.5-2.5 เดือน จึงริ่มเปลี่ยนสี ช่วงนี้ให้ทำการคัดปลาที่มีลักษณะสวยงามถูกต้องตามสายพันธุ์เพื่อเลี้ยงไว้ต่อไป ส่วนปลาที่เหลือนำไปเลี้ยงรวมกันอีกบ่อ เพื่อเป็นปลาทองที่จำหน่ายในราคาที่ถูกกว่า สำหรับปลาที่พิการ และถูกคัดทิ้ง จะนำไปจำหน่ายเป็นปลาเหยื่อ